Video Oyunları Öldürüyor mu? rnVideo oyunları, dijital dünyanın adı ölümle anılan aktörlerinden biri artık. Bugün dünya genelinde oyuncuların yaş ortalaması 35’e yükselmiş durumda. Oyuncular artık çocuk değil. Küresel oyun şirketler, bu durumu göz önüne alıyorlar ve oyunları genellikle yetişkinler için hazırlıyorlar. Hiçbir hukuki ve pedagojik yaptırıma maruz kalmadan oyunları cinsel, politik ve şiddet içerikli unsurlarla ilgi çekici hale getiriyorlar. Oyunların etkilerine dair çok çeşitli ve yoğun spekülasyonlar var. Beyni büyütmesi iyi ancakrnYapılan son araştırmalara göre video oyunları, oyuncuların beyin yapılarını değiştiriyor. Sağ hipokampüslerini büyütüyor ve buna bağlı olarak dikkat ve mekânsal algı yeteneklerini artırıyor. Beynin normal işleyen ödül mekanizmasını değiştiriyor. Bu ilk başta olumlu gibi görünüyor fakat aşırı dikkat, oyuncuların oyun içindeki komutları daha hassas algılamalarına yol açıyor olabilir. Oyuncuların gerçek olmayan ödüllere, bit coin denilen sanal paraya, level atlamaya, puan biriktirmeye gerçekmiş gibi refleks göstermeye itebilir; sanal tehdit ve cezaları gerçekmiş gibi algılayarak normalden fazla korkabilirler. Metin2 vakası rn14 yaşındaki Hakan Ekinci, geçtiğimiz 25 Temmuz’da, evlerinde Metin2 adlı video oyunu oynadığı esnada intihar etmiş halde bulundu. Hakan’ın boynunda nefes almasını engelleyecek iki adet plastik sargı bandı vardı. Plastik bantlar ilmikle bağlanmıştı. İntihar edecek çocuk değildi, diyerek olayın bir cinayet olduğunu iddia etse de aile, polis, otopsi raporlarının intiharı işaret ettiğini açıkladı.rnİster evlerine gizlice giren biri tarafından öldürülmüş olsun isterse intihar olsun, öncelikle bu bir bilgisayar bağımlılığı vakıasıdır. Düşük bir ihtimal fakat kızgın oyunculardan birinin gelip onu öldürmesi imkânsız değil. Böylesi bir olay, İngiltere’de yaşanmıştı… Fakat ölüm anı, olay mahalli ve ölenin yaşı, bizi belli bir noktaya odaklanmaya zorluyor. O intihara sürüklenen bir kurban. Hakan, muhtemelen diğer kurbanlar gibi, yine muhtemelen oyun koçları tarafından verilen komutları yerine getirerek yaşamına son verdi. Sayı 100’ü aştırnHakan ilk kurban değil, son da olmayacak! Oyunlarla ilişkisi kurulan intiharların sayısı bir-iki derken dünya genelinde bir anda 100’ü aştı. Özellikle son bir yıl içinde sanki seriye bağladı. Birkaç örnek verelim. Mavi Balina, Rusya’da öldürüyor rnRusya’da, Hakan’ın ölümünden bir gün önce, yani 24 Temmuz 2017’de, Hakan’la aynı yaştaki Kristina K.  adlı kız, evinde ölü bulundu. Polis, Kristina’nın “İntihar Oyunu Mavi Balina [-Blue Whale]” isimli oyunu oynadığını tespit etti; diğer oyuncular veya oyun liderleri tarafından “aşırı dozda hap almaya” motive edildiğini düşünüyor.rnBu arada Mavi Balina’nın dosyası bir anda kabarmış! Bir hafta sonra 3 Ağustos 2017’de Hindistan’da 14 yaşındaki bir genç daha intihar etti. Hint polisi de intihar ile aynı oyun arasında bir bağlantı aradığını açıkladı. Nedir bu Mavi Balina?rnRusya merkezli Mavi Balina, birçok sosyal medya platformunda oynanıyor. Facebook, Twitter ve diğerleri… Oyunda, her oyuncuya bir “koç” veriliyor. Koç, 50 gün boyunca oyunculara tamamlamaları için görevler sunuyor ve oyuncuları kontrol ediyor. 50. güne gelindiğinde ise oyuncunun kendisini nasıl öldüreceğine dair, yani intihara yönelik bilgiler veriyor, belki de motive ediyor. Oyunun sonunda, tüm aşamalarını geçenlere “Şimdi intihar etmek ister misin?” diye soruluyor.rnKoçlardan biri olan İlya Sidorov, onlarca genci intihara sürüklediği gerekçesiyle tutulandı. Sidorov sorgusunda, 7 gence, bir plajda nasıl intihar edeceklerine dair koçluk yaptığını itiraf etti. Tutuklulardan bir diğeri 21 yaşındaki Phillip Budeikein ise 2013-2016 yılları arasında, Sinister sitesinde, sekiz intihar grubuna liderlik yapmakla suçlanıyor. Sinister Sosyal Medya Grubu daha tehlikelirnRusya’da ergen intiharları durdurulamıyor. 27 Şubat 2017’de, 14 yaşındaki Veronika Volkova ve 16 yaşındaki Yulia Konstantinova adlı iki genç kız, oturdukları 14 katlı binanın çatı katından atlayarak intihar ettiler. Polis, çocukların intiharın ardında, bir sosyal medya oyununun olma ihtimalinin çok kuvvetli olduğunu bildirdi. Bu kez şüpheli, Sinister adlı bir sosyal medya grubu.  rnGeçen mayısta yine Rusya’da intihara teşebbüs eden genç bir kız yaralı kurtuldu. Kızın arkadaşı da intiharı planlamıştı fakat son anda vazgeçti. Bu kızlar da “Sinister Ölüm Grubu” sitesinin kayıtlı kullanıcısıydı.  Polis incelemek üzere 5 cep telefonu, 1 tablet ile birkaç sim kartına el koydu. Rus polisi, toplam 30 intiharın Sinister ile ilgisini araştırıyor. Öte yandan medyada uçuk rakamlar telaffuz ediliyor. Araştırmacı gazetecilik yapan Novaya Gazeta, geçen Ekim 2016’dan beri yaşanan 130 genç intiharının ardında, Sinister Sosyal Medya Grubunun olduğunu yazdı.  Olaya Rus iç işleri bakanlığı da müdahil olmuş durumda.    Nasıl intihar ediyorlar?rnİntihar eden çocukların hepsi aynı sosyal medya sitesinin üyesi. Hepsinin de ailesinin sosyo-ekonomik durumu iyi ve mutlu aileler bunlar.rnBırakılan notlar ipucu olabilir. Veronika, tıpkı bilgisayar oyunlarında olduğu gibi, “Son” yazan bir not bıraktı. Arkadaşı Yulia ise “Anlam kayboldu… Son” diye yazdı.  Yulia’nın ise sık sık “Kendimi gittikçe işe yaramaz hissediyorum” ve “Ben bir hayaletim” gibi paylaşımlarda bulunduğu tespit edildi.rnSinister, oyunculara bazı masum görevler veriyor. Tüm gün korku filmi izlemek, gece 4.20’de uyanmak gibi. Fakat aşama aşama bu görevlerin şiddeti artıyor. Belli bir istasyonda metro treninin önüne atlamak bunlardan biri. rn​rnYetkililer uyarılara başladılarrnMavi Balina birçok ülkede tartışılıyor. Rus polisi, Sinister’ın ölüme neden olabileceğini iddiasını doğrulayan bir açıklama yaptı. Vladimir Putin, “internetin çocuk intiharlarını tetiklediğine dair işaretler çok ciddi” diyor. İngiltere gibi bazı ülkeler, dün itibariyle velilere sosyal medya üzerinden uyarı mesajları bile gönderdiler. Türkiye’de henüz böyle bir uyarının yapılmadığını da belirtelim.rnHaftaya bu konuya, dijital kültür ve sanal gerçeklik tartışmaları üzerinden devam ettireceğim.rn rnBir önerirnBu tür konularda size Sophos Akademi internet sitesi ve Sophos Akademi Facebook ve Twitter adreslerini tavsiye ederim. Site hem güncel hem de güvenilir popüler bilim haberleriyle dolu.rn rnYrd. Doç. Dr. Şevki IşıklırnMÜ İletişim Fakültesi Öğretim Üyesi