İSTANBUL (AA) - YETER ADA ŞEKO - Nesli tükenme tehlikesi altında olan kelaynaklara unuttukları göç yollarını onlarla birlikte uçarak öğreten Avusturyalı Biyolog Dr. Johannes Fritz, yaklaşık 20 yıldır kuşlara öğrettikleri rotaya iklim değişikliği nedeniyle alternatif bulmak zorunda kaldıklarını söyledi.
Waldrappteam (Kelaynak takımı) Koruma ve Araştırma Projesi 2001 yılında nesli tükenmekte olan kelaynak kuşlarına unuttukları göç yollarını öğretmek amacıyla başlatıldı. Fritz liderliğinde başlatılan proje kapsamında bir araya gelen bilim insanları, microlight adı verilen hava araçlarıyla kelaynaklara öncülük edip onlarla birlikte uçarak göç yollarını öğretmeye çalışıyor.
Projeyle ilgili AA muhabirinin sorularını yanıtlayan Fritz, nesli tükenmekte olan kelaynakların, Dünya Doğayı Koruma Birliği (IUCN) tarafından oluşturulan kırmızı listede olduğunu ve bu canlıların acil bir şekilde koruma altına alınması gerektiğini belirtti.
Bağımsız olarak başlattığı projeye Avrupa Yaşam Projesi (European Life Project) çerçevesinde devam ettiklerini aktaran Fritz, "Çalışmalarımızın başlangıcında Avusturya’da yerleşik bir koloni kurmaya çalıştık. Beslediğimiz kuşlar Fas’tan göç etmiş kelaynakların torunlarıydı ve daha önce hiç göç etmeseler de göç etme motivasyonuna sahip olduklarını gözlemlemiştik. Göç yollarını bilmediklerinden, bu sorunu aşmaları amacıyla Kanadalı doğa bilimci Bill Lishman’ın hayatını konu alan ve kazlara evlerini göstermek için onlarla birlikte uçan küçük bir kızın hikayesini işleyen 'Fly Away Home' filminden esinlendik ve onlara uçarak yol göstermeye karar verdik." dedi.
Projeye başlarken çok deneyimsiz olduklarını, ilk uçuşlarını havaalanından çayırlara olacak şekilde 700 metrelik bir mesafede yaptıklarını anlatan Fritz, kuşların kendilerini takip etmesi için bir öğrenme metodu oluşturduklarına değindi.
Fritz, şöyle devam etti:
"Kuşlar yumurtadan çıktıktan hemen sonra kendilerine bir ebeveyn belirler ve onu takip eder. Biz de onları yumurtadan çıkar çıkmaz aldık. Yani bizim durumumuzda bu ebeveyn ben ve bir diğer arkadaşım oldu. Bu kuşlar bizi 'koruyucu insan ebeveynleri' olarak belirlemişti. Bizim, onların biyolojik koruyucu ebeveynleri olduğumuzu düşünüyorlardı ve genellikle bizim yaptığımızı yapıyorlardı. Çünkü belirledikleri koruyucu ebeveyne tam güven duyuyorlar ve onları takip ediyorlar. Böylelikle koruyucu ebeveynlerinin microlight hava aracında olduğunu biliyorlardı ve onu takip ediyorlardı."
Sonrasında adım adım ilerlediklerinden ve ilk göçü, 2003 yılında Avusturya’dan İtalya’nın Toskana bölgesine düzenlediklerinden bahseden Fritz, "Kuşları kendim yetiştirdim ve o yıl bir microlight aracıyla, 7 kuşla birlikte ben uçtum. Ancak aracım kuşlara göre çok hızlıydı ve bu da bazı zorluklar oluşturdu. Bir yandan da çok sevinçliydik çünkü kuşları Toskana'daki kışlama alanına götürmeyi başaracağımızı biliyorduk." diye konuştu.
Saatte 40-45 kilometre hız yapabildiklerini ve gün içinde 5 saat havada kaldıklarını bildiren Fritz, ortalama 15 kişiden oluşan bir ekiple göç sürecini 40 gün ile 2 ay arasında değişen sürede tamamladıklarını kaydetti.
- İklim değişikliği etkisi
20 sene boyunca kelaynaklara Alp Dağları'nın kuzeyi ile İtalya’nın Toskana bölgesi arasında göç etmeyi öğretmeye çalıştıklarını ve bunu da başardıklarını anlatan Fritz, "Şimdi yabanda neredeyse 300 tane yavrulayan kuş var ve kendileri göç edebiliyor. Yavrularını kendileri büyütüyor ve onlara kış için gidecekleri bölgelere nasıl göç edebileceklerini gösteriyorlar." ifadesini kullandı.
İklim krizi nedeniyle yıllardır kelaynaklara öğrettikleri göç yoluna alternatif aramak zorunda kaldıklarını dile getiren Fritz, şunları söyledi:
"Geçtiğimiz yıl kuşların göç başlangıçlarını giderek yıl sonuna kaydırdıklarını, büyük çoğunluğunun göçlerine kasımdan önce başlamadığını keşfettik. Bunun sebebi ise sonbahardaki sıcak havalar sonucu Alpler'de hala yiyecek bulabiliyor olmaları. Öte yandan bu geç hareket kuşların göçlerini zorlaştırıyor. Çünkü yılın sonuna doğru Alpler'i aşmalarına yardımcı olan hava akımlarını bulamıyorlar. Birçok kuş Alpler'i geçmeye çalışıyor ama başarısız oluyor. Nihayetinde birçoğu Alpler'in soğuğuna dayanamayıp ölüyor."
İklim değişikliğinin neden olduğu bu durum nedeniyle 2023'te ikinci bir rota oluşturdukları bilgisini veren Fritz, kuşları bu kez, aşılacak önemli dağ sıralarının bulunmaması dolayısıyla Toskana'dan İspanya’nın Endülüs bölgesine yönlendirmeye karar verdiklerini, yeni rotadaki ikinci uçuşlarını bu yıl 36 kuşla birlikte gerçekleştireceklerini belirtti.
Küresel ısınmanın kelaynakların neslinin devamlılığını tehlikeye attığını vurgulayan Fritz, "Oluşturduğumuz bu vahşi popülasyonu iklim değişikliğinin etkilerinden korumak için onlara bu yeni göç yolunu göstermek ve desteklemek hayati önem taşıyor. Diğer türlü hayatta kalma ihtimalleri çok düşük." değerlendirmesinde bulundu.
Küresel ısınma sonucu yaşanan ani hava değişikliklerinin bu süreci zorlaştırdığına dikkati çeken Fritz, özellikle rüzgar sisteminde yaşanan değişimlerin, sahip oldukları aracın bu süreci yönetmesini zorlaştırdığını ve bu nedenle Avusturya Hava Ajansı’ndan hava koşullarıyla ilgili destek aldıklarını aktardı.
İnsan kaynaklı iklim değişikliğinin birçok ekosistemi olumsuz etkilediğinin altını çizen Fritz sözlerini, "Bana kalırsa sürekli değişen iklim göz önünde bulundurulduğunda, birçok yabani türün hayatta kalabilmesi için insan müdahalesi gereken bir geleceğe doğru gidiyoruz." diyerek tamamladı.
