Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic, ülkede lityum çıkarma projesine karşı düzenlenen gösterileri organize edenlerin ve muhaliflerin kendisinin görüşme çağrılarını reddettiklerini ancak çözümün diyalogla sağlanabileceğini belirterek, "Biz, halkla konuşacağız. Loznica'ya, Krupanj'a gideceğim, her yere gideceğim. Size kaç kişiyi toplayabildiğimi göstermek için büyük mitingler düzenlemeyeceğim. Gidip farklı düşünenlerle, sıradan insanlarla konuşacağım." dedi.
Sırbistan Cumhurbaşkanı Vucic ve İçişleri Bakanı İvica Dacic, ülkede dün İngiltere-Avustralya merkezli metal ve madencilik şirketi Rio Tinto'nun Loznica'da yürüttüğü lityum çıkarma projesine karşı düzenlenen gösterilere ilişkin, Sırbistan Sarayı'nda açıklamalarda bulundu.
Vucic, "Gösteriler, demokratik bir ortamda gerçekleşti ki bu, ülkemiz için çok önemli. Her şey demokratik ülkelerde olması gerektiği gibiydi." ifadelerini kullandı.
Gösterilerin sonra ermesinin ardından bazı eylemcilerin Belgrad'daki tren istasyonlarını trafiğe kapattıklarına işaret eden Vucic, buna benzer bir eylemi beklediklerini ve bunun demokrasiye hiçbir faydasının olmadığını söyledi.
Vucic, Sırp polisi ve tüm güvenlik güçlerini "hoşgörüleri ve profesyonellikleri" dolayısıyla tebrik ederek, "(Göstericilerin) Sırbistan'ın durumunu kötüleştirme konusundaki heveslerini ve isteklerini anlıyorum, bununla hiçbir sorunum yok. Bence herkes, Priştine ve Zagreb'de olup bitenleri okuduğunda hangi tarafta olması gerektiğini açıkça anlıyor. Ülkede yaşayan insanların neden Sırbistan ekonomisini mahvetmek istediklerini anlamıyorum." değerlendirmesinde bulundu.
- "Biz, halkla konuşacağız"
Vucic, muhalifleri ve gösterilerin organizatörlerini görüşmelere çağırdıklarını söyledi.
"Çeşitli kuruluş ve derneklerin temsilcilerini davet ettik, çoğu zaman dışarıdan para alıyorlar ancak kimse bizimle konuşmak istemedi." diyen Vucic, sözlerini şöyle sürdürdü:
"Konuşmanın bir tehdit olduğunu, Sırp ekonomisinin, Sırp demir yollarının ve her şeyin yok edilmesi olduğunu düşündüler. Bunun hiçbir zaman çözümü olmadı. Bir şey hoşunuza gitmediğinde onu konuşarak çözersiniz. Biz, halkla konuşacağız. Loznica'ya, Krupanj'a gideceğim, her yere gideceğim. Size kaç kişiyi toplayabildiğimi göstermek için büyük mitingler düzenlemeyeceğim. Gidip farklı düşünenlerle, sıradan insanlarla konuşacağım. Onların korkularını konuşacağız."
Vucic, gösterileri Sırbistan dışında yaşayan bir suçlunun körüklediğini belirterek, hükümetin ülkesinin çıkarları dışında hareket etmediğini vurguladı.
"Önlerindeki iki yıl boyunca hiçbir kazı işlemi yapılmayacağının" altını çizen Vucic, hakikat ve müzakereler için mücadele ettiğini dile getirdi.
Sırp lider Vucic, lityum madenciliği konusunda referandum yapılmasını da tartışmaya hazır olduklarını söyledi.
Belgrad-Priştine ilişkilerine de değinen Vucic, "Kosova'daki Sırplara yönelik yeni provokasyonlar beklediklerini" savundu.
- Gösterilerde 14 kişi gözaltına alındı
Sırbistan İçişleri Bakanı Dacic, dün gece göstericiler tarafından ulaşıma kapatılan tren istasyonlarının açıldığını belirterek, kamu düzenini ve huzurunu bozdukları iddiasıyla 2'si yabancı 14 şüphelinin gözaltına alındığını açıkladı.
Eylemcilerle görüşmeler sırasında gösterilerin barışçıl geçmesi yönündeki taleplerini defalarca dile getirdiklerini yineleyen Dacic, "Her şeyin polis müdahalesi olmadan gerçekleşmesinden duyduğum memnuniyeti ifade etmek ve polise profesyonelliklerinden dolayı teşekkür etmek istiyorum. Polis, dün geceden beri tetikteydi ve hala tetikte." diye konuştu.
Bu arada, Paris 2024 Olimpiyat Oyunları dolayısıyla Fransa'da bulunan Sırbistan Başbakanı Milos Vucevic de burada yerel basına dün geceki gösterilere ilişkin değerlendirmelerde bulundu.
Vucevic, kimsenin gösteri yapmasına karşı olmadıklarını belirterek, gösterilerin proje karşıtı değil Cumhurbaşkanı Vucic karşıtı olduğunu savundu.
Başbakan Vucevic, "Aleksandar Vucic'in devrilmesiyle birlikte bu hükümetin ne meşruluğu ne de yasallığı kalır. Sonra her şey iptal edilir. Seçimsiz iktidara gelmeye çalışanların hedefi de bu. Bugün Rio Tinto'yu protesto edenlerin Rio Tinto'yu Sırbistan'a getirmiş olmaları ilginç." ifadelerini kullandı.
- Loznica'daki lityum madeni rezervleri 2004'te keşfedildi
Ülkede dün akşam saatlerinde başlayan lityum madeni çıkarma projesi karşıtı gösterilere 20 binden fazla kişi katılmış, eylemciler tren istasyonları ve yolları ulaşıma kapatmıştı.
Sırbistan İçişleri Bakanlığından yapılan açıklamada, tren istasyonlarına giren göstericiler hakkında "kamu düzenini ve huzurunu ihlal ettikleri" gerekçesiyle suç duyurusunda bulunulacağı duyurulmuştu.
Bazı göstericiler, geceyi tren istasyonunda ve şehrin diğer bölgelerinde geçirmişti.
Sırbistan'da halk, bu projeyi protesto etmek için uzun yıllardır belirli aralıklarla gösteriler düzenliyor. Bazı eylemciler, Belgrad Emniyet Müdürlüğü önünde gösterilerine devam ediyor.
Rio Tinto, Loznica'daki lityum madeni rezervlerini 2004'te keşfetmişti.
- Rusya ile Batı arasında kalan Sırbistan'da lityum madenleri dengeleri zorluyor
Rusya ile tarihi ve kültürel bağlarını korumaya çalışırken ekonomisine katkı sağlayan Batılı ülkelerle de ilişkilerini iyi tutmaya çalışan Sırbistan'daki lityum madeni rezervleri, yıllardır bu konuda protestolara sahne olan ülkenin Rusya ve Batı ile kurduğu ilişki dengesini de zorluyor.
Avrupa Birliği'nin lityum madenini Avrupa'da, kendisine daha yakın bir yerde çıkararak hem küresel pazardaki fiyata etki etmek hem de jeopolitik gerginliğin arttığı dönemde dış tedarikçilere bağımlılığını azaltmak istediği belirtiliyor.
Vucic, geçen ay, Almanya Başbakanı Olaf Scholz ile Belgrad'da bir araya gelerek ham madde, elektrikli araçlar ve batarya üretimi konusunda stratejik mutabakat zaptı anlaşması imzalamıştı.
Anlaşmanın Avrupa ve Almanya için önemli olduğunu vurgulayan Vucic, "Bu, bizim için bir dönüm noktası, büyük bir değişim ve geleceğe doğru sıçrama yapabilmek adına önemli. Bunun mümkün olduğunu bile düşünmüyorduk." ifadelerini kullanmıştı.
Sırp lider Vucic, 2 Ağustos'ta düzenlediği basın toplantısında ise Sırbistan'dan ve dünyanın farklı bölgelerinden alanında uzmanların görüşleri alınmadan lityum çıkarma işlemi yapmayacaklarını belirtmişti.
Vucic, ayrıca geçen aylarda ülkesine resmi ziyarette bulunan Çin Devlet Başkanı Şi Cinping ile ortak basın toplantısında, iki ülke arasındaki ilişkilerin geliştirilmesiyle ilgili ısrarla çalıştıklarını ve Çin'in son 3 yıldır Sırbistan'daki en büyük yatırımcı olduğunu vurgulamıştı.
Çin'in savunma alanında Sırbistan'a sağladığı desteği de önemsediklerine dikkati çeken Vucic, "Sırbistan'ın savunması, bugün Çin'in desteğiyle daha güvenilir." ifadesini kullanmıştı.
Sırp lider Vucic, 9 Ağustos'ta yaptığı açıklamada ise, "Rus istihbaratının ülkede Batılı güçlerin desteğiyle darbe yapılabileceği" konusunda kendisini uyardığını söylemişti.
Vucic, "Rusya'dan resmi bilgi aldık. Bununla ilgileniyoruz. Sırbistan Güvenlik Bilgi Ajansı (BIA) ve bu konuda uzmanlaşmış kişiler işlerini yapıyorlar. Bir şey yapmayı hayal edenler, yapamazlar. Sırbistan ilerliyor, bunu durduramazlar ve durduramayacaklar. Herkese mesajım bu. İnsanların endişelenmesine ve kaygılanmasına gerek yok." açıklamasında bulunmuştu.
Bu arada, bölgedeki siyasi uzmanlar, Sırbistan'daki halihazırda en güçlü yatırımcıların arasında yer alan Çin'e bağımlılığını azaltmak için AB'nin, Sırbistan'ın kaynaklarına erişimin yolunu açmak istediğini, Rusya'nın ise buna müsaade etmek istemeyerek "darbe girişimi" uyarısı yaptığını belirtiyor.
- Lityumun önemi
Elektrikli araçların dünya çapında yayılmaya başlamasının ardından bu taşıtların pilleri için hayati öneme sahip lityum başta olmak üzere nikel, kobalt ve manganez gibi madenler, son dönemlerin en önemli yer altı kaynakları olarak öne çıkıyor.
Uluslararası Enerji Ajansı (UEA), 2040 itibarıyla lityuma talebin 2020'ye göre 40 kat artabileceği öngörüsünde bulunurken bu madenin yeryüzündeki miktarı ve konumları da giderek ilgi çeken araştırma konuları arasında yer alıyor.
Elektrikli araçlar, uzmanlar tarafından "yeşil enerjiye " geçişte kritik dönüm noktası olarak görülüyor.
Lityum, nikel, kobalt ve manganez gibi elektrikli araç üretiminde gerekli madenlerin çıkarılma süreçleri ise çevreye ve insanlara zarar veriyor.
Uzmanlar, 2030 itibarıyla Çin, Avrupa ve ABD'deki araçların yaklaşık yüzde 60'ı elektrikli olduğunda dünyanın yetersiz lityum arzıyla karşı karşıya kalabileceği uyarısında bulunuyor.
Çin'in lityum işleme fabrikaları ve pil üretimi açısından dünya pazarında baskın durumda olduğu, pazarı besleyecek lityum kaynaklarının gün yüzüne çıkarılmaması halinde tedarik zincirinin çökelebileceği uyarıları yapılıyor.