Kişide istem dışı oluşan duygu, düşünce ( obsesyon) ve bu duygu ve düşüncenin devamında oluşan istem dışı davranış (kompulsiyon) göstermesine Obsesif Kompulsif Bozukluk adı verilir. Normal düşünce ve davranıştan farkı, kişi istemsiz ve sürekli tekrarlanan düşünce ve davranışa maruz kalmaktadır. (APA, 2014).
OKB’NİN OLUŞMA NEDENLERİ
OKB’ nin oluşmasında biyolojik ( kaza, epileptik nöbet, kafa travmaları, beyin tümörleri, gelişimsel bozukluklar, diyabet, menenjit, alerjik reaksiyonları, parkinson vs.) etkenler yanında psikolojik ( travma, stres, anksiyete, depresyon (%56) özgül fobi ( %37), alkol (%24,1)gebelik, lohusa vs.) etkenler, psikolojik rahatsızlıklar ( yaygın anksiyete bozukluğu, depresyon, DEHB vs..) ile genetiğin de önemli bir etken olduğu söylenebilir. Psikolojik rahatsızlıklar içerisinde 4. Sırayı (%0,5-3 aralığı) aldığı bilinmektedir. (Erol, Kılıç, & Ulusoy, 1998). Erken müdahele edilemeyen obsesyon veya kompüksif davranışın süre olarak uzunluğu, komorbid psikiyatrik bozukluklar ve ailede kaygı bozukluğu öyküsü sağaltımı güçleştirmektedir. (Jakubovski et al, 2012).
OKB ‘ NİN NÖROLOJİ İLE BAĞLANTISI
OKB, beynin bazal gangliyonlarda bozulmaların yaşanması sonucu dopamin ve serotoninin azalması ile işlevsel bağlantılarda ortaya çıkan psikolojik bir bozukluktur. MR incelemelerinde nörolojik değişimlerine tanık olunabilmektedir. Özellikle kişinin hayatının kötüye gittiği, zorlandığı evrelerde ortaya çıktığı söylenebilir.
OKB’ NİN GÖRÜLME SIKLIĞI
OKB, ergen ve çocuklarda; daha çok erkek çocuklarında görülürken, yetişkinlerde ise; kadınlarda daha sık görüldüğü bulgular arasındadır.
OKB ÇEŞİTLERİ
1.Temizlik ve Kirlenme Obsesyonu : Kişi bulaşıcı hastalıklara kapılacağı endişesi ile sık sık ellerini yıkaması, yüzeyleri temizleme, toplu ulaşım araçlarına binememe, kalabalık yerlerden kaçınma yüzeylere dokunmama, dokunursa sürekli ellerini veya vücudunu yıkama isteği, kapı kollarına dokunamama, vs.. gibi belirtiler gösterebilir.
2. Sakınma ve Kontrol Obsesyonu : Kişi başkasına zarar verme veya bir soruna neden olabileceği kaygısını taşır. Kapıyı, pencereyi kilitleme kontrolü, ocağı açık bırakma korkusu vs.. şeklinde görülebilir.
3. Sayı ve simetri Obsesyonu: Kişi belirli sayıları ve simetriyi önemser. Kişi, sürekli sayılar sayar veya simetri düzeni hassasiyeti gösterir. Eşyaları düzene göre (renk, sayı, boyut vs..) dizme, sayıları sıralamak, sürekli kontrol ihtiyacı vs gibi görülebilir.
4. Düşünsel Obsesyonlar: Kişiyi rahatsız eden düşünce ve davranışlar şeklinde görülebilir. Cinsel, şiddet içeren ya da toplumsal normlara aykırı düşünce ve davranışları kişi istemsizce düşünür veya yapar.
5.Biriktirme Obsesyonları: Kişi sürekli lazım olmadığını bildiği nesne ve eşyaları atamaz ve biriktirir.
6.Zihinsel Obsesyonlar: Kişi istemsiz sayıları veya düşünceyi tekrar eder. Sürekli sayıları veya düşünceyi söylemek
OKB ‘ NİN BELİRTİLERİ
1. Kirlenme ve mikrop kapma kaygısı (%55)
2. Sürekli el yıkama, banyo yapma
3. Aşırı şüphecilik
4. Düzen ve simetri ihtiyacı (%36),
5. Kontrol ihtiyacı( kapı ocak, pencere kontrolü vs..)
6. Başkalarına ve kendine zarar verme hissi (%50),
7. Cinsel takıntılar (%68)
8. Sürekli bazı sayıları veya nesneleri söyleme
9.Saldırganlık Obsesyonu (Medikomat, 1997).
Kişi OKB ile yanında komorbite eşik eden depresyon veya anksiyeteye de sıklıkla rastlanabilmektedir. Ayrıca kişide ümitsizlik, yaygın anksiyete bozukluğu, özgüvende azalma, huzursuzluk, suçluluk hissi de eş zamanlı seyretmektedir. Hastalar kompulsiyonların ve obsesyonların saçma olduğunu bilmekle birlikte(iç görüleri var) vücutta seyreden obsesif düşünce ve eylemlere mani olamamaktadırlar.
Obsesyon DSM V te anksiyete çatısından ayrılmıştır. Kişinin ailesi ve çevresi ile ilişkileri de bu rahatsızlıklar sebebi ile bozulma göstermektedir. (Hollander ve ark. 1996, Gomes ve ark. 2014 ). Yine evli bireylerin evliliklerinde de sorunlara sebebiyet verdiği görülmektedir. (Emmelkamp ve Gerlsma 1994) Denilebilir ki, obsesif düşünce ve kompulsif davranışlar sebebi ile kişinin yaşam kalitesi düşmektedir. (Cramer-CandPolit ve ark. 2005; Gomes ve ark. 2014; Olatunji, Cisler, & Tolin, 2007).
OKB’ NİN TEDAVİSİ
OKB, serotonin azlığı sebebi ile ortaya çıkan bir bozukluk olduğu için
Literatüre bakıldığında, OKB’nin sağaltımında SSRI(Seçici Serotonin Geri Alım İnhibitörleri) içeren ilaç tedavisi yanında BDT ( Bilişsel Davranışçı Terapi ) etkili olduğu görülmüştür. (Olatunji, Davis, Powers, & Smiths, 2013, Thobaben, 2012, Greist ve ark. 2003, Eddy ve ark. 2004).). Özellikle dirençli vakalarda, BDT ve SSRI’ın birlikte kullanımı yanında antipsikotik desteği ile psikofarmakolojik desteğin tedaviye eklenmesi, Elektrokonvulsif Terapi (EKT) de önerilebilmektedir. (Tükel & Demet, 2017). OKB, heterojen yapıya sahip bir rahatsızlıktır. Sağaltımında özellikle BDGT ( Bilişsel Davranışçı Grup Terapisi) etkili olduğu araştırmalardaki bulgular arasındadır.
Sevgiyi rota edinen yürekleriniz olsun..
Sağlıcakla…
Nazmiye ESKİ
KAYNAKÇA
Amerikan Psikiyatri Birliği. (2014). Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal Elkitabı, Beşinci Baskı (DSM-5), Tanı Ölçütleri Başvuru Elkitabı (Çev. Ed. Köroğlu, E.) Hekimler Yayın Birliği, Ankara.
Cramer-CandPolit V, Torgersen S, Kringlen E. (2005) Quality of life and anxiety disorders: a population study. J Nerv Ment Dis, 193:196–202.
Emmelkamp PMG, Gerlsma C (1994) Marital functioning and the anxiety disorders. Behav Ther, 25:407–429.
Erol, N., Kılıç, C., & Ulusoy, M. (1998). Türkiye’nin ruh sağlığı profili raporu. TC Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara.
Gomes JB, Van Noppen B, Pato M, Braga DT, Meyer E, Bortoncello CF et. al (2014) Patient and family factors associated with family accommodation in obsessive–compulsive disorder. Psychiatry Clin Neurosci, 68:621-630.
Hollander E, Kwon JE, Stein DJ, Broatch J, Rowland CT, Himelein CA (1996) Obsessive-compulsive and spectrum disorders: overview and quality of life issues. J Clin Psychiatry, 57:3–6.
Jakubovski, E., Diniz, J. B., Valerio, C., Fossaluza, V., Belotto‐Silva, C., Gorenstein, C., ... & Shavitt, R. G. (2013). Clinical predictors of long‐term outcome in obsessive‐compulsive disorder. Depression and anxiety, 30(8), 763-772. https://doi.org/10.1002/da.22013
Medikomat (1997). Saplant l zorlant l bozukluk. Ankara: Medikomat Basmevi,.
Olatunji, B.O., Cisler, J. M., & Tolin, D. F. (2007). Quality of life in the anxiety disorders: A meta-analytic review. Clinical Psychology Review 27, 572–581. https://doi.org/10.1016/j.cpr.2007.01.015
Olatunji, B. O., Davis, M. L., Powers, M. B., & Smiths, J.A.J. (2013). Cognitive-behavioral therapy for obsessive-compulsive disorder: A meta-analysis of treatment outcome and moderators. Journal of Psychiatric Research, 47, 33-41. https://doi.org/10.1016/j. jpsychires.2012.08.020
Thobaben, M. (2012). Obsessive-Compulsive Disorder (OCD): Symptoms and Interventions. Home Health Care Management & Practice, 24(4) 211– 213. https://doi. org/10.1177/1084822312441364
Tükel, R. & Demet, M. M. (2017). Obsesif Kompulsif ve İlişkili Bozukluklar. Türkiye Psikiyatri Derneği Yayınları, Çalışma Birimleri 21. Ankara.
