TBMM İliç Maden Kazasını Araştırma Komisyonu, akademisyenleri dinledi

TBMM (AA) - Gümüşhane Üniversitesi Maden Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Dr. İbrahim Çavuşoğlu, 'Uydu verileriyle arazilerin izlenmesi heyelan ve toprak kaymasını azaltmada kritik öneme sahiptir. Bu durumun mevzuatlarda yer alması ve zorunlu yapılması gerek.' dedi.

Erzincan'ın İliç ilçesindeki maden ocağında meydana gelen kazanın tüm yönleriyle araştırılması ve benzer kazaların önlenmesine yönelik tedbirlerin belirlenmesi amacıyla kurulan Meclis Araştırma Komisyonu, AK Parti Antalya Milletvekili Atay Uslu başkanlığında toplandı.

Toplantıda, Gümüşhane Üniversitesi Jeoloji Mühendisliği Bölümünden öğretim üyeleri Prof. Dr. Selçuk Alemdağ ve Prof. Dr. Ferkan Sipahi ile Gümüşhane Üniversitesi Jeofizik Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Nafız Maden ve Gümüşhane Üniversitesi Maden Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Dr. İbrahim Çavuşoğlu, komisyona sunum yaptı.

Toplantının başında Komisyon Başkanı Atay Uslu, İliç'te 5 madencinin daha cansız bedenine ulaşıldığını belirterek, hayatını kaybeden madencilere Allah'tan rahmet, ailelerine ise başsağlığı diledi.

Komisyonun çalışmalarına devam ettiğini belirten Uslu, hedeflerinin benzer kazaların olmaması için gereken adımları tespit etmek olduğunu söyledi.

Atay Uslu, komisyonun Kurban Bayramı sonrası çalışmalarına devam edeceğini, meslek odaları, sendika ve derneklerin temsilcilerini dinleyeceğini dile getirdi.

Gümüşhane Üniversitesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Selçuk Alemdağ, İliç'te kazanın yaşandığı maden ocağında, 2. kapasite artırımı için Bakanlığın verdiği ÇED olumlu kararı ve açık ocak işletme genişletmesi için verilen 'ÇED gerekli değildir' kararına karşı açılan davada, 2023 yılının aralık ayında bilirkişi olarak görev yaptığını söyledi. Hazırladıkları raporu 3 gün önce mahkemeye sunduklarını aktaran Alemdağ, milletvekillerinin verdiği kararı sorması üzerine, kendisinin verdiği raporun olumsuz olduğunu belirtti.

İliç'te kazanın yaşandığı bölgeden fotoğraf gösteren Alemdağ, 'Burada kütle hareketine sebebiyet veren birinci derecedeki parametre, mevcut yığının projede belirlenen doygunluk seviyesinin üzerine çıkması veya belirlenen projenin yerinde uygulama sorunlarından kaynaklanıyor. Hiç su verilmese kütle hakaretlerini bu açılmaları gözlemlemeyeceksiniz. Prosesi hazırlayan firma yetkileri belirli bir doygunluk derecesinde problemi optimize etmişlerdir ancak mevsimsel yağışları dikkate alamadılar mı? Aşırı yağışlarla mevcut doygunluk derecesi bir üst basamağa çıktığı için biz çamur akması şeklinde bir kütle hareketiyle karşı karşıya kalıyoruz.' ifadesini kullandı.

- 'Detaylı incelenmeli'

Kütle hareketinin meydana geldiği yığın malzemesinin tabanına serilen membranda yırtılma, kopma olasılığının yüksek olduğunu belirten Alemdağ, bu durumun dikkate alınmasını istedi. Alemdağ, 'Siyanürlü bir çözelti ile haşrolmuş olan bir yığının tekrar değerlendirilmesi için mevcut ortamdan kaldırılma imkanımız yoksa... Tabanındaki membranın veya kütle hareketi tabansal olarak nerede meydana geldi, doğal kili de sıyırdı aldı mı? Bu detaylı bir şekilde incelenmeli. Mevcut yığın, yüzeysel koşullara maruz kaldığı için herhangi bir yağışta yine yığın doygun hale gelecek ve yine tabanda süzülmelere sebebiyet verecek.' diye konuştu.

Benzer kazaların yaşanmaması için önerilerde bulunan Alemdağ, Türkiye'deki tüm maden sahalarının uydudan yersel lazer tarayıcı sistemler ile izlenmesini istedi.

Bir milletvekilinin sorusu üzerine Alemdağ, 'Mevcut firma da izleme raporlaması yaptırmış, devamlılığı olmadığı için böyle bir durumu yakalayamamışlar.' dedi.

-'Hassas cihazlarla kontrol edilmeli'

Gümüşhane Üniversitesi Maden Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Dr. İbrahim Çavuşoğlu, patlatma işlemlerinden önce maden sahasının ve çevresinin detaylı jeolojik analizlerinin yapılması gerektiğini söyledi. Çavuşoğlu, şu önerilerde bulundu:

'Patlatma işlemleri sırasında oluşan titreşimler, hassas sismik cihazlarla sürekli izlenmeli ve kontrol edilmeli. Uydu verileriyle arazilerin izlenmesi heyelan ve toprak kaymasını azaltmada kritik öneme sahiptir. Bu durumun mevzuatlarda yer alması ve zorunlu yapılması gerek.'

Prof. Dr. Nafız Maden, İliç'te kazanın yaşandığı maden ocağında, 2. kapasite artırımı için Bakanlığın verdiği ÇED olumlu kararı ve açık ocak işletme genişletmesi için verilen 'ÇED gerekli değildir' kararına karşı açılan davada kendisinin de bilirkişi olarak görev aldığını söyledi. Maden, 'Biz sadece atık havuzunun konuyla ilgili bölümüyle ilgili gözlem yaptık. Orada soğuk bir savaş vardı. Şuraya gidelim dediğimiz zaman davalı, 'burası konumuzla alakalı değil' diyip uyarılarda bulundu. Biz de liç sahasına giremedik.' dedi.

Maden, ilkokuldan itibaren okullarda yer bilimleri, madenler ve depremlere yönelik farkındalık eğitimlerinin verilmesi gerektiğini söyledi.

Prof. Dr. Ferkan Sipahi de maden sahalarının rehabilitasyonuna maden sahası kapatıldaktan sonra değil madende işlemler sürerken başlanması gerektiğini vurguladı. Sipahi, 'Madenleri işlerken çevreyi bitkilerle beraber korumaya çalışırsak heyelanların bu kadar büyük olmasını engelleyebiliriz. Bitkiler kökleriyle toprağı tutuyor, heyalan olmasını azaltıyor.' diye konuştu.

-'Şu ana kadar sorularımıza 6 bin 800 sayfa cevap gelmiş'

Sunumların ardından soru-cevap bölümüne geçildi. Bir milletvekilinin sorusu üzerine Prof. Dr. Selçuk Alemdağ, İliç'teki mevcut maden işletmesinin Fırat Nehri'nin beslenme havzası içerisinde bulunduğunu, bu tür alanlarda böyle bir liç sisteminin yapılmasının uygun olmadığını belirti. Alemdağ, 'Çıkarılan yığını Fırat Nehri'nden uzak, 10 kilometre öteye taşısaydık, tamamen geçirimsiz ortam oluştursaydık, bugün böyle bir problemle karşılaşmayacaktık.'dedi.

Öte yandan Komisyon Başkanı Atay Uslu, hem komisyon üyesi miletvekillerinin hem de komisyonun farklı konulardan istedikleri bilgiler olduğunu hatılattı. Uslu, 'Şu ana kadar sorularımıza 6 bin 800 sayfa cevap gelmiş. Bunların tamamını arkadaşlarımızın mail adreslerine gönderdik. Daha da geliyor.' dedi.