Staj ve çıraklık mağdurlarına emeklilik ve EYT fırsatı TBMM’ye sunuldu

Uzun süredir büyük bir mağduriyet yaşayan staj ve çıraklık başlangıç tarihlerinin sigorta başlangıcı sayılmasıyönündeki talepler nihayet somut bir adımla Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) gündemine taşındı! Kurban Bayramı öncesinde, binlerce mağdurun umutlarını yeşerten 10 maddelik kapsamlı bir teklif, TBMM Başkanlığı'na sunuldu. Bu önemli önerge, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan'ın yazılı olarak yanıtlaması istemiyle Meclis'e iletildi.

Kayseri Milletvekili Aşkın Genç'ten Mağduriyetlere İlişkin Yazılı Soru Önergesi

Kayseri Milletvekili Aşkın Genç, staj ve çıraklık mağduriyetlerinin giderilmesi amacıyla hazırladığı yazılı soru önergesiyle, bu konuyu Meclis'in dikkatine sundu. Önerge, Türkiye genelinde milyonlarca vatandaşın, yıllarca çalışmasına ve prim ödemesine rağmen adil bir emeklilik hakkına ulaşamamasının altını çiziyor. Özellikle 1990'lı yıllardan itibaren meslek liselerinde zorunlu staj gören veya çıraklık eğitimi alan gençler, sosyal güvenlik sistemindeki eşitsizliklerin en büyük mağdurları arasında yer alıyor. Bu bireylerin sadece iş kazası ve meslek hastalıklarına karşı sınırlı sigorta primi yatırılmış, ancak emeklilikte esas alınan "uzun vadeli sigorta kolları"na prim ödenmemiştir. Dolayısıyla, fiilen çalışmış ve SGK sicil numarasıyla sistemde kayıtlı olmalarına rağmen, staj/çıraklık başlangıç tarihleri "ilk işe başlama tarihi" olarak kabul edilmemektedir.

EYT ve "Bir Gün" Farkının Yarattığı Derin Yaralar

Önergede, bu uygulamanın Anayasa'nın eşitlik ilkesine ve sosyal devlet anlayışına açıkça aykırı olduğu vurgulanıyor. Özellikle 3 Mart 2023 tarihinde yürürlüğe giren EYT düzenlemesinden faydalanamayan binlerce kişi için bu durum, daha da büyük bir mağduriyet yaratmıştır. EYT düzenlemesi, sadece 8 Eylül 1999 ve öncesinde sigorta girişi olanlarıkapsarken, 9 Eylül 1999 ve sonrasında sigortalı olan milyonlarca yurttaşın 17 yıl gibi uzun bir süre daha beklemek zorunda bırakılması, büyük bir eşitsizlik algısı oluşturmuştur. "Bir gün" farkla başlayan bu hak kaybı, aynı işyerinde çalışan ve benzer prim gününe sahip kişilerin sadece birkaç günlük farkla çok daha geç tarihlerde emekli olabilmesi gibi absürt durumlar ortaya çıkarmıştır. Bu durumun, Anayasa Mahkemesi ve AİHM içtihatları ışığında hak ihlalioluşturduğu yönünde ciddi hukuki tartışmalar devam etmektedir.

Meclis'e Sunulan Önergenin Kilit Soruları

Kayseri Milletvekili Aşkın Genç'in sunduğu yazılı önergede, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan'dan şu sorulara yanıt talep ediliyor:

1. Bakanlığın kayıtlarına göre, 1990'lı yıllardan bu yana staj veya çıraklık kapsamında SGK sicil numarası verilen kaç kişi bulunmaktadır? Bu kişilerin cinsiyet ve yaşa göre dağılımı nedir?
2. Sigortalılık döneminde sigortalı sayılan ve SGK sicil numarası verilen bireylerden kaç tanesi şu anda aktif sigortalı durumdadır? Kaçı emekliliğe hak kazanamamıştır?
3. Staj/çıraklık döneminde yatırılan kısa vadeli sigorta primleri dışında, uzun vadeli sigorta kollarına ilişkin prim ödemesi yapılmaması nedeniyle, bu kişilerin fiili çalışma başlangıçlarının emeklilik hesabında dikkate alınmaması hakkında Bakanlığınızın bir yasal düzenleme çalışması var mıdır?
4. Bu mağduriyetin giderilmesine yönelik olarak staj/çıraklık döneminin borçlandırılması ya da başlangıç sayılması yönünde Bakanlığınıza iletilen resmi taleplerin sayısı kaçtır? Bunların kaçı kabul edilmiştir?
5. 8 Eylül 1999 sonrası ilk defa sigortalı olan kaç kişi EYT kapsamı dışında kalmıştır? Bu kişilerin mağduriyetini gidermeye yönelik destekleme temizliği nedir?
6. EYT düzenlemesini sadece "giriş tarihi" üzerinden sınırlamak yerine, prim günü ve hizmet süresini esas alan kademeli emeklilik sistemine geçilmesine ilişkin Bakanlığınızda bir hazırlık, etki analizi ya da kamuoyu araştırması yapılmış mıdır?
7. 8 Eylül 1999 ile 31 Aralık 1999 arasında sigortalı olanlar için özel bir emeklilik düzenlemesi yapılması gerekli midir? Bu konuda başlattığınız bir çalışma varsa detayları nelerdir?
8. Türkiye'de halen 1999 sonrası sigorta girişi olup emeklilik yaş nedeniyle çalışmaya devam etmek zorunda kalan kaç kişi bulunmaktadır?
9. Bu kişilerin yaş ortalaması, meslek grubu ve cinsiyete göre dağılımı nedir? Özellikle ağır ve tehlikeli işlerde çalışanlar açısından bir analiz yapılmış mıdır?
10. Bakanlığınızın kayıtlarına göre, EYT düzenlemesinin yürürlüğe girmesinden bu yana geriye dönük prim talebinde bulunmuştur ancak reddedilmiştir? (Bu sorunun son kısmı metinde eksik, tam haliyle alınmıştır.)

Bu teklif, emeklilik sistemi, sosyal güvenlik reformu, iş hukuku, Anayasal haklar ve toplumsal adalet konularında büyük bir beklenti yaratmıştır. Staj mağdurları ve çıraklık mağdurları, emeklilik hakkı, sigorta başlangıcı, EYT, Kurban Bayramı ve TBMM gibi anahtar kelimeler, bu önemli gelişmeyi yakından takip edenler için büyük önem taşıyor.