Hükümet ve Meclis arasındaki anlaşmazlık, Kuveyt'i yaklaşık üç yılda 3. kez sandığa götürdü

İSTANBUL (AA) - ZEYNEP TÜFEKCİ GÜLAY - Kuveyt'te hükümet ve Meclis üyeleri arasındaki siyasi anlaşmazlıklar nedeniyle halk, yaklaşık 3 yılda 3. kez milletvekillerini seçmek üzere sandığa gidiyor.

Kuveyt Ulusal Meclisindeki 50 vekilin belirleneceği seçimler için sabah saatlerinde başlayan oy verme işlemi devam ediyor.

Kayıtlı 793 bin 646 seçmenin bulunduğu ülkede 17'si kadın 207 aday, Ulusal Mecliste görev yapacak 50 milletvekili arasına girmek için yarışacak. Seçim listelerinde en dikkati çeken adaylar arasında eski Meclis Başkanı Merzuk el-Ganim yer alıyor.

Bu oylamayla beraber, Selefi Şeyh Sabah el-Ahmed es-Sabah'ın Eylül 2020'de vefat etmesi üzerine göreve gelen Emir Şeyh Nevvaf el-Ahmed el-Cabir es-Sabah'ın iki buçuk yıllık görev süresince üçüncü kez Meclis üyeleri seçilmiş olacak.

Meclis ve hükümet arasındaki kriz nedeniyle "siyasi çıkmazın" yaşandığı ülkede sıklıkla hükümet istifaları ve kabine değişiklikleri gerçekleşiyor. Son 3 yılda birçok kez hükümetin değiştiği Kuveyt'te halk, sadece 8 ay aradan sonra ikinci kez sandık başında.

Meclisin tekrar tekrar feshedilmesi, Kuveyt kamuoyunda "hoşnutsuzluğa" neden olurken, iki buçuk yıl içinde 3. kez yapılan seçimlere katılımın ne düzeyde olacağı ve sonuçların siyasi istikrarı sağlayıp sağlayamayacağı ise merak konusu.

Uzmanlar, seçim yüzlerinin büyük bir kısmını oluşturan bağımsız, liberal ve İslami akımlar arasındaki farklılıklara rağmen, "kritik" olarak nitelenen seçim sonuçlarının sabırsızlıkla beklendiğini ifade ediyor.

Siyasi istikrarın hükümet ile parlamento arasındaki işbirliğine dayalı olduğu ülkede, taraflar arasındaki sorunların ekonomik yansımalarının da olduğu, kaynaklarını çeşitlendirmek isteyen petrol zengini ülkenin planladığı ekonomik reformları engellediği ifade ediliyor.

- Kuveyt Emiri son bir yılda iki defa Meclisi feshederek seçim kararı aldı

Emir Sabah göreve geldikten yaklaşık 3 ay sonra 5 Aralık 2020'de genel seçimler yapılmıştı.

Kuveyt Emiri, sadece son bir yılda ülkedeki siyasi sorunlar nedeniyle ilki Ağustos 2022, ikincisi Nisan 2023 olmak üzere iki kere Meclisi feshetti ve seçim kararı aldı.

Hükümet üyeleri ve Meclisteki muhalefet arasındaki anlaşmazlıklar, siyasi çözüm beklentilerinin tıkanması, parlamentodaki bir grup vekilin Mecliste oturma eylemi yaparken bir grup vekilin de oturumları boykot etmesi gibi durumlar, ülkeyi bu sürece taşıyan başlıca nedenlerden oldu.

Bazı Meclis üyeleri, Meclis Başkanı Merzuk Ganim ve dönemin Başbakanı Şeyh Sabah el-Halid el-Hamad es-Sabah'ın görevden alınmasını istedi.

Bu siyasi gelişmeler neticesinde parlamento, "vekiller arasındaki uyumsuzluk" gerekçe gösterilerek Ağustos 2022'de resmen feshedildi.

Bunun üzerine Kuveytliler, 29 Eylül 2022'de milletvekili seçimi için sandığa gitti ve yeni Meclis üyelerini seçti.

- Anayasa Mahkemesi'nin "2022 seçimi iptal" kararıyla 6 aylık yeni Meclis lağvedildi

Ancak seçimden yaklaşık 6 ay sonra 19 Mart 2023'te Anayasa Mahkemesi, 2020'de seçilen Meclisin fesih kararının "çelişkili" ve "hukuksuz" olduğu yönünde karar alarak, 2022'deki genel seçimi iptal etti.

Yüksek mahkeme, parlamentonun bir önceki seçimde yani 2020'de seçilen üyelerle devamına hükmetti. Böylece 2022 seçimleri sanki hiç yapılmamış kabul edildi ve 2022 Meclisi de lağvedildi.

Anayasa Mahkemesinin kararı sonrası Ulusal Meclis Başkanlığı koltuğuna yeniden oturan Merzuk el-Ganim, 21 Mart'ta düzenlediği basın toplantısında "yeni seçim" mesajı verdi.

- Emir Şeyh Nevvaf, 2020 Meclisini "tekrar" feshetti

Kuveyt Emiri de 17 Nisan'da, Anayasa Mahkemesi kararıyla 19 Mart'ta tüm yetkileriyle göreve geri dönen 2020 Meclisini "tekrar" feshetti ve 6 Haziran 2023'te seçim yapılmasına karar verdi.

- Parlamento, 12 yılda 10'dan fazla kez feshedildi

Kuveyt parlamentosu, kuruluşundan bu yana birçok siyasi krize tanık oldu ve birçok dönüm noktasından geçti. Bu çerçevede 2011 ile 2023 yılları arasında Meclis 10'dan fazla kez feshedildi.

Diğer Körfez ülkelerine kıyasla parlamentoya "başbakan ve bakanlar aleyhinde gensoru önergesi verme, yasa çıkarma ve iptal etme" gibi daha geniş yetkilerin verildiği ülkede, son söz ise yürütmenin başı olan Emir'e ait.

Emir, Meclisi feshetme yetkisine de sahip. Meclisin feshi genellikle Emirlik veya yargı kararıyla gerçekleştiriliyor. Feshin ilanından itibaren 2 ayı geçmemek üzere yeni seçim yapılması gerekiyor. Belirlenen tarihlerde yeni seçimlerin yapılamaması durumunda Meclis tüm anayasal yetkileriyle yeniden göreve dönebiliyor.

- Seçim sistemi

Ülkede 23 Ocak 1963'te kurulan Ulusal Meclis 4 yıl süreyle doğrudan halk tarafından seçilen 50 üye ile Emir tarafından atanan Başbakan hariç en fazla 15 bakandan oluşuyor.

Atanarak göreve gelen bakanlar, seçilmiş Meclis üyelerinin üçte birini geçmemeleri kaydıyla görevleri dolayısıyla üye olarak kabul ediliyor.

Beş seçim bölgesine ayrılan ülkede seçmen, her bölgeden 10'ar milletvekili seçerek Meclise gönderecek. 2012 yılının sonuna kadar her seçmen 4 aday için oy kullanma hakkına sahipti. Bu tarihten itibaren oy hakkı her Kuveytli için bir oy ile sınırlandırıldı.

Siyasi partilerin olmadığı Kuveyt'te adaylar seçimlere bağımsız giriyor ve kazandıktan sonra genelde parlamento bloklarını oluşturuyorlar.

Kuveyt Anayasası'nın 57'nci maddesi, parlamento seçimlerinin ardından hükümetin yeniden kurulmasını da öngörüyor.

Seçim sonuçlarının kesinleşmesinin ardından mevcut hükümet istifasını sunuyor ve Emir, yeni hükümetin kurulması için bir başbakan görevlendiriyor.