Evlenmenin gayelerinden biri de çocuk sahibi olmaktır. Zira Hz. Peygamber’in ifadesiyle çocuk, semeretü’l-kulûb(kalplerin meyvesi) ve kurretü’l-ayn’ (gözün nuru) dır. Onları helal kazançla beslemek, okutmak, terbiyeli ve ahlâklı yetiştirmek, zamanı gelince uygun bir eşle evlendirmek, koruyup kollamak, iyi birer insan olmaları için gerektiği kadar ilgilenmek, anne-babaların başlıca vazifelerindendir. Bu görevlerin ilkini ise çocuğa güzel bir isim vermek oluşturur. Çocuğa verilecek ismin, onun hayat çizgisinde büyük bir öneme haiz olduğunu hatırlayarak çocuklarımıza, inancımıza, kültürümüze, örf-adet ve geleneklerimize uygun ve güzel bir anlamı olan isimler vermeye dikkat etmeliyiz.
Hz. Peygamber bir hadisinde ; “Çocuğa güzel isim vermek, dinini öğretmek ve vakti gelince evlendirmek, evladın babası üzerindeki haklarındandır.” buyurmuştur. [Ebu Nuaym] Bir başka hadiste de,; “(Kıyamette, babanızın ismi ile beraber [Mesela Ali oğlu Emin, veya Ali kızı Emine diye] çağrılacaksınız. O halde isminiz güzel olsun” buyurarak çocuklara güzel isim vermenin önemini dile getirmiştir. [Ebu Davud]
İsim Gerçekten Önemli mi?
“Bana ismini söyle, sana, ailenin kültür ve eğitim düzeyi, inanç ve ideolojisini söyleyeyim” denilebilir. Aslında her ebeveyn, çocuklarına isim verirken kendi dünya görüşleri ve bağlı oldukları değerler sistemine göre bir isim vermeye çalışır. Çocuğa verilen isim öncelikle ailenin ( ebeveynin ) kültürel düzeyinin, ideolojik duruşunun, inanç ve değer algısının göstergesidir. Türk olmakla gurur duymayan bir ailenin çocuğuna, Hakan, Alparslan, Selçuk, Oğuz, Fatih vb. isimler koyması beklenemeyeceği gibi, inanç değeri olmayan ebeveynlerin de çocuklarına Yasin, Elif, Kevser, Abdullah Furkan vb. dini çağrışım yapan isimleri koyma ihtimalleri oldukça düşüktür. Ülkemizde özellikle 1980 öncesi dönemde ideolojik reflekslerle, Umut, Barış, Deniz, Özgür, Özlem, Devrim, Uygar, Nazım, Piraye, Ulaş, Eylem, Mahir, Kurtuluş, vb. isimleri ön plana çıkmıştır.
İsim çok önemlidir. İsim, kimliktir; isim aileyi anlatır, ailenin hangi kültüre, hangi değerler sistemine bağlı olduğu hakkında epeyce fikir verir. Yine konunun uzmanları, isimlerin kişiler üzerinde önemli bir etkisinin olduğunu ifade etmektedirler. Çocuğa isim verirken, ona verilecek ismin, onun şahsiyet ve mizacını etkileyebileceği gözden uzak tutulmamalıdır. Kelimelerin titreşimleri madde üzerinde tesire sahiptir. Çocuğa anlamı kötü isim verildiğinde, sürekli onun seslendirilmesinden kaynaklanan titreşimler de kendisini negatif olarak etkileyebilir. Nitekim halk arasında «ismiyle müsemmâ olmak» deyimi vardır. Bu; insanlara verilen isimlerin, o kişiler üzerinde tesirlerinin ve yansımalarının olduğunu ifade eden bir deyimdir.
Güzel İsim Ne demektir?
Canlı, cansız bütün varlıkları ve kavramları karşılayan, onları ifade etmemizi sağlayan kelimelere isim denilmektedir. Dinen haram ya da mekruh olarak görülmeyen isimlerin konulması mubahtır. İyilikleriyle anılan, insanlığa, memlekete ve dine büyük hizmetleri dokunmuş, erdem ve ilim sahibi tarihi şahsiyetlerin, dînî ve millî değerlerimizi yansıtan Ebûbekir, Ömer, Osman, Ali gibi Hulefâ-i Râşidîn’in isimleri, Mus‘ab, Muâz gibi sahâbe isimlerini; Fatih, Selâhaddîn, Alparslan,Selçuk gibi tarihi kahramanlarımızın isimleri güzel isim olarak vasıflandırılabilir. İsmin manası da güzel olmalı zira Hz. Peygamber “isyankâr” anlamına gelen Âsiyeadındaki bir kızın ismini Cemîle, “elem, keder” anlamına gelen Hazn adlı bir sahâbînin adını da Münzir olarak değiştirdiği bilinmektedir.
İsim koyarken Nelere Dikkat Edilmeli?
1.İsim anlam bakımından olumsuzluklar barındırmamalıdır. Bebeğinize isim seçerken, onun bu ismi bir ömür boyu taşıyacağını aklınızdan çıkarmamalıyız. Bu nedenle isminin anlamının manidar ve güzel olması, bebeğe ayrı bir değer katacağı unutulmamalıdır.
2.Tarihi süreçte Türklere ve Müslümanlara düşmanlık etmiş, zarar vermiş şahsiyetlerin isimlerinden kaçınmalıdır.
3.Telaffuzu zor olan isimlerden uzak durmalıdır. Zira söylenişi zor olan bir isim ömür boyu isim sahibine sıkıntı çıkarması muhtemeldir.
4.İnsanlar arasında hoş görülmeyen, ileride alay konusu olabilecek isimler konulmamalıdır.
5.”Bir ismin güzel olması için mutlaka Kur’an’da bulunması gerektiği” yanılgısına düşülmemelidir. Yüz binden fazla Ashaptan Hazret-i Zeyd hariç, hiçbirinin ismi Kur’an’dageçmez. Kur’an-ı kerimde geçen her kelimeyi, sırf Kur’an’dageçtiği için çocuğa isim olarak koymak, yanlış olur. Çünkü Kur’an-ı kerimde güzel isimlerin yanında kâfirlerin isimleri de vardır. En başta şeytan var, İblis var, Hannas vardır. Kâfirlerden Karun, Haman vardır. Peygamberimizin düşmanı Ebu Leheb’in ismi vardır. Bu isimleri koymak doğru değildir.
6.Allah’a has olan isimler (Allah,Rahman) başkasına isim olarak verilemez. Fakat Yüce Allah’ın sıfatları isim olarak verilebilir. Mesela; Kerîm, Halîm, Kadir, gibi kelimeleri insanlara isim olarak vermek caizdir. Ancak bu isimlerin başına bir (Abd=kul) kelimesi ilave edilerek söylemek ise daha doğrudur. Örneğin Kerim yerine Abdülkerim(Kerim olan Allah’ın kulu), Samed yerine Abdüssamed gibi…
Hangi İsimler Konulmaz?
1.Yüce Allah’a özel olan bir isimle çocuğu isimlendirmek, çocuğa El Halik (Yaratıcı) el Razzak (rızık verici) Rab, Rahman gibi isimleri vermek caiz değildir.
2. İnsanı büyüklenmeye ya da gurura sevk edebilecek isimlerden de kaçınmalıdır.
3. Güzel bir mana ve muhtevaya sahip olmadığı halde genelde popüler kültürün etkisiyle verilen(Oylum, Kıvılcım, Petek, Pırıl, Bora, Ege, Demir ,Irmak ,Anka, Andaç, Ayben, Doruk, Salkım, Nalan, Kaya, Savaş,Yaprak,Yağmur,Ege,Hülya,Rüzgar,Kuzey,Damla,Kumsal,Irmak,Pınar,Su,Toprak,Sarp,Derinsu, Eylül,Eylem….vb) isimlerden de kaçınmalıdır. Hz. peygamber, ateş parçası demek olan (Cemre) ismini, anlamı güzel kız demek olan (cemile) ile, Harp ismini de Hasan’la değiştirmiştir.
4.Aşkm, Arzum, Okşan, Alev, Buse, Öptüm, Tutku, Afet vb. cinselliği çağrıştıran isimler verilmemelidir.
5.İsim verilirken bebeğin sadece bebeklik anı değil, 60-70 yıl sonrası, Büyükanne ve Büyük babalık dönmeleri de dikkate alınmalıdır. Ece Nur, Bengisu, Berke can, Buse, Biricik, Demet, Ece, Ecem, Elçin, Ezgi, Gonca, İrem, Pelinsu, Pırıltı vb. isimler, Büyükanne ve Büyük babalarda hoş durmayacağı ortadadır.
6. Allah’tan başkasına kulluk mânası taşıyan isimleri ad olarak koymak haram sayılmıştır. Nitekim Hz. Peygamber, Abdülkâ‘be (Kâ‘be’nin kulu) adlı birinin ismini değiştirmiştir. Allaha’a mahsus olan isimlerin (esma-i hüsna), “abd” kelimesiyle birlikte olmaksızın insanlar için kullanılması tasvip edilmemiştir
7. Putperestliği andıran ve İslâm âdâbına uymayan adların verilmesi uygun görülmemiş, Örneğin; peygamberimizin, (Uzza: putun kulu) anlamında olan (Abdu’l-uzza)’yı, Allah’ın kulu manasına gelen (Abdullah) ile değiştirdiği bilinmektedir.
İsim Nasıl Konulur?
Çocuk, isim koyacak kişinin kucağına verilir. Kişi abdestli bir şekilde kıbleye döner çocuğun sağ kulağına ezan, sol kulağına kamet okur ve üç kere çocuğun sağ ve sol kulaklarına ismini tekrar eder. Çocuğa isim koyulduktan sonra hayırlı bereketli bir ömrü olması için duada bulunulmalıdır. Peygamberimiz ismini koyduğu bir çocuk için, “Ya Rabbi bu çocuğu hayırlı ve salihlerden eyle ve onun güzel bir şekilde yetişmesini sağla” diye dua etmiştir.
Sonuç;
Yeni doğan çocuğa, manası ve telaffuzu güzel, değerlerimizle mütenasip isim koymak önemli bir husus, ebeveynin çocuğuna karşı ilk önemli vazifesidir. Yeni doğan çocuğa isim koymada birinci derecede hak, görev ve sorumluluk, onu 9 aydır özlemle bekleyen anne-babanın olduğu unutulmamalıdır. Aile büyükleri bu konuda genç ebeveynlere asla baskı uygulamamalıdırlar. Anne-babalar bu konuda bilgi ve tecrübesine güvendikleri tanıdıklarla istişare edebilirler, aile büyüklerinin görüş ve tavsiyelerini alabilirler ancak bu mühim görev ve hakkı başkasına ihale etmemeli son sözü mutlaka kendileri söylemelidirler.