Eğitim camiasında taşları yerinden oynatacak hukuki süreç tamamlandı! Yıllardır tartışma konusu olan ve okul yönetimlerinin "ihtiyaç" gerekçesiyle öğretmenlere dayattığı haftalık birden fazla nöbet görevi, Anayasa Mahkemesi engeline takıldı. Bir öğretmenin aldığı disiplin cezasını en yüksek yargı merciine taşımasıyla başlayan süreç, sadece cezayı iptal etmekle kalmadı, aynı zamanda "angarya" tartışmalarını yeniden alevlendirdi. Haftada sadece tek bir nöbet ücreti alan ancak birden fazla gün okul bahçesinde beklemek zorunda kalan öğretmenler için şimdi yeni bir dönem başlıyor. Peki, Milli Eğitim Bakanlığı bu karardan sonra yönetmeliği değiştirecek mi? Sendikaların "nöbet sayısı kadar ücret" talebi karşılık bulacak mı? İşte milyonlarca öğretmeni ilgilendiren kararın tüm ayrıntıları...
Anayasa Mahkemesi'nden Öğretmenler İçin Emsal Nöbet Kararı
Anayasa Mahkemesi, öğretmenlerin çalışma yükü ve görev tanımlarına ilişkin önemli bir karara imza attı. Yüksek Mahkeme, öğretmenlere haftada zorla birden fazla nöbet görevi verilemeyeceğine hükmederek uygulamada yıllardır tartışma konusu olan bir alanı yeniden şekillendirdi.
Mevcut İlköğretim ve Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği'nde, nöbet görevi öğretmenlerin asli görevleri arasında yer alıyor. Yönetmelik hükümleri doğrultusunda okul yönetimleri, ihtiyaç gerekçesiyle öğretmenlere haftada birden fazla nöbet görevi verebiliyor. Ancak bu görevlendirmeye karşılık haftada yalnızca bir nöbet ücreti ödeniyor.
Uygulamada öğretmenler, haftada iki, üç hatta beş gün nöbet tutmalarına rağmen sadece 3 saatlik ek ders ücreti alabiliyor. Bu durum, görev ile ücret arasında ciddi bir dengesizlik olduğu yönünde eleştirilere yol açıyordu.
Nöbet sayısı artsa da ödeme değişmediği için öğretmenler açısından angarya yasağı, eşitlik ilkesi ve adil ücret tartışmaları uzun süredir gündemdeydi.
Kendisine haftada birden fazla nöbet görevi verilen ve ikinci nöbeti yerine getirmediği gerekçesiyle disiplin cezası alan bir öğretmen, kararı yargıya taşıdı. Dosyanın Anayasa Mahkemesi'ne kadar ulaşmasıyla birlikte konu anayasal çerçevede ele alındı.
Anayasa Mahkemesi, öğretmenin haftada bir nöbet görevini yerine getirdiğini, bu nedenle ikinci bir nöbet görevini kabul etmek zorunda olmadığını belirtti. Kararda, zorlayıcı görevlendirmelerin ölçülülük ilkesine aykırı olduğuna dikkat çekildi.
AYM'nin bu kararı, okul yönetimlerinin "ihtiyaç" gerekçesiyle sınırsız nöbet görevlendirmesi yapmasının önüne önemli bir set çekmiş oldu. Karar, yalnızca bireysel bir davayı değil, tüm öğretmenleri ilgilendiren emsal bir içtihadı işaret ediyor.
Bundan sonraki süreçte öğretmenlere haftada birden fazla nöbet verilmesi halinde, bunun gönüllülük esasına dayanması ya da adil bir ücretlendirme ile desteklenmesi gerektiği yorumları öne çıkıyor.
Eğitim sendikaları, uzun süredir haftada birden fazla nöbet tutan öğretmenlere, tuttukları nöbet sayısı kadar ücret ödenmesini talep ediyor. Sendikalara göre bu düzenleme hayata geçirilirse hem öğretmenlerin motivasyonu artacak hem de idari sorunların büyük bölümü ortadan kalkacak.
Sendikalar ayrıca, Anayasa Mahkemesi kararının Milli Eğitim Bakanlığı tarafından dikkate alınarak yönetmelik değişikliğiyle kalıcı çözüme dönüştürülmesi gerektiğini savunuyor.
Kararın ardından gözler Milli Eğitim Bakanlığı'na çevrildi. Uygulamanın sahaya nasıl yansıyacağı, okul yönetimlerinin nöbet planlamalarını nasıl revize edeceği ve ücret düzenlemesi yapılıp yapılmayacağı şimdiden merak konusu.
Uzmanlara göre, AYM kararının görmezden gelinmesi halinde benzer davaların artması ve idarenin daha fazla hukuki sorunla karşı karşıya kalması kaçınılmaz.
Mevzuata göre öğretmenlere haftada kaç nöbet görevi verilebilir?
Mevcut İlköğretim ve Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği'nde öğretmenlere ihtiyaç halinde haftada birden fazla nöbet görevi verilebileceği belirtiliyor. Ancak bu durum, ücretlendirme ve zorunluluk tartışmalarını beraberinde getiriyor.
Nöbet ücreti kaç kez ödenir?
Mevzuat gereği öğretmenlere haftada yalnızca bir kez nöbet ücreti ödenir. Bir öğretmen haftada iki, üç ya da daha fazla nöbet tutsa bile aldığı ödeme sadece 3 saatlik ek ders ücreti ile sınırlıdır.
Anayasa Mahkemesi bu konuda ne dedi?
Anayasa Mahkemesi, bir öğretmenin haftada bir nöbet görevini yerine getirmesinin yeterli olduğunu, ikinci ve sonraki nöbetlerin zorunlu tutulamayacağını hükme bağladı. Bu karar, öğretmen lehine emsal niteliği taşıyor.
Birden fazla nöbet tutmak zorunlu mu?
Anayasa Mahkemesi kararına göre hayır. Öğretmen, haftalık bir nöbetini yerine getirmişse ek nöbetleri reddettiği için cezalandırılamaz.
Birden fazla nöbet tutulursa ücret ödenir mi?
Şu anki uygulamada ödenmiyor. Ancak bu durum, sendikaların en çok itiraz ettiği başlıkların başında geliyor.
Anayasa Mahkemesi'nin verdiği karar, nöbet uygulamasının mevcut haliyle sürdürülebilir olmadığını açıkça ortaya koyuyor. Bu noktada gözler Milli Eğitim Bakanlığı'na çevrilmiş durumda.
Eğer MEB yönetmelikte değişikliğe giderse, tutulan nöbet sayısı kadar nöbet ücreti ödenmesi gündeme gelebilir. Bu durumda:
Öğretmenlerin ek görev yükü karşılıksız kalmaz
Okul yönetimleri nöbet planlamasında daha dengeli davranmak zorunda kalır
Angarya tartışmaları büyük ölçüde sona erer
Yeni bir düzenleme ile öğretmenlere haftada en fazla bir nöbet görevi verileceği açıkça hüküm altına alınabilir. Bu, sahada en çok beklenen senaryolardan biri.
Mevcut sistemde nöbet planlaması büyük ölçüde okul yönetimlerinin takdirinde. Yönetmelik değişikliğiyle bu alan daha net kurallarla sınırlandırılabilir.
Sendikalar uzun süredir:
"Her nöbete ücret"
"Zorunlu nöbete son"
"Nöbetin asli görev sayılmaması"
taleplerini dile getiriyor. Anayasa Mahkemesi kararı, bu talepleri hukuki zeminde daha güçlü hale getiriyor.
Bu karar, sadece bir öğretmenin açtığı davanın sonucu değil; yıllardır görmezden gelinen bir uygulamanın anayasal sınırlarına çarpmasıdır. MEB ya sahadaki bu fiili durumu yeni bir yönetmelikle çözecek ya da nöbet uygulamaları okul okul dava konusu olmaya devam edecek. Eğitimde huzur, angarya ile değil; adil görev ve adil ücretle sağlanır.